Doorvaert binnen dunen

Een nieuwe vaarroute

Vóór circa 1250 bestond de enige vaarweg door het land van zuid naar noord uit de route over de Vecht via de stad Utrecht. Het was een lastige route, vol ondiepten. Met het graven van de weteringen tussen de Oude Rijn en het merencomplex ten noorden van Leiden (in de tweede helft van de twaalfde eeuw), het doortrekken van de Gouwe op de Oude Rijn (in 1220) en de aanleg van de Donkere Sluis in de Haven (omstreeks 1250) ontstond een nieuwe vaarroute tussen de Hollandsche IJssel en de Zuiderzee en – in groter verband – tussen Vlaanderen en de Hanzesteden in Noord-Duitsland. Deze vaarroute was aantrekkelijk, omdat daarmee de seizoensgebonden vaart over zee met de kwetsbare bootjes en de gebrekkige navigatiemiddelen aanzienlijk werd bekort. Dit werd de ‘doorvaert binnen dunen’ genoemd. De graaf van Holland verplichtte de scheepvaart om op de reis van zuid naar noord van deze route gebruik te maken. Om daarvan opbrengst te krijgen, plaatste hij een tol bij de ingang van de Haven.

Groot voordeel voor de stad

Maar het was vooral de stad Gouda die hiervan buitengewoon profiteerde. De scheepvaart door de stad, en met name de activiteiten langs de Haven, leverden veel verdiensten op. Binnen de muren van Gouda was het veelal een drukte van belang. Schepen voeren af en aan, moeizaam manoeuvrerend vanwege de beperkte ruimte. Lading uit grote schepen werd hier overgeslagen. Doorvarende schippers moesten langdurig op hun sluisbeurt wachten en daarom provianderen. Zij maakten gebruik van de plaatselijke werven, zeilmakerijen en bordelen. De meest voorspoedige periode die de stad in de middeleeuwen kende, was het derde kwart van de vijftiende eeuw. In die periode viel ook het hoogtepunt van de biernijverheid. Gouda telde toen meer dan 200 brouwerijen, waarvan het merendeel aan de Haven en de Gouwe lag. De Goudse schippers vervoerden dit bier in hoofdzaak naar Vlaanderen.

‘gecostumeerde vaart’

De verplichte vaart door Gouda en het daaruit voortvloeiende oponthoud leidde bij de overige Hollandse steden tot groot ongenoegen. Dit werd ook wel de ‘gecostumeerde vaart’ genoemd, omdat Gouda tal van regels en kosten oplegde aan de passerende schippers en daarbij groot economisch voordeel had. De stad heeft de situatie lang kunnen rekken, maar uiteindelijk toch moeten goedvinden dat de vaarroute werd omgelegd, eerst door de singels buiten de wallen van de oude stad via de Mallegatsluis en vervolgens, in 1936, nog verder buiten de stad via het nieuw gegraven Gouwekanaal en de JulianasluisEnkele tientallen jaren daarvóór had men al de Nieuwe Gouwe gegraven, waarmee ten behoeve van de scheepvaart een flink aantal bochten van het riviertje werd afgesneden. De vaarroute werd gesloten in 1954, na de vervanging van de Havensluis door een duiker.

Heropening?

Er zijn plannen om de Havensluis weer te openen, zodat de ‘doorvaert binnen dunen’ weer zou worden hersteld.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *