Voor de haardplaatsen en de industriële ovens van de middeleeuwse steden waren enorme hoeveelheden turf nodig. Die werden in de directe omgeving van Gouda en Rotterdam gewonnen. De turf werd hier niet gestoken, zoals in Drenthe, maar opgebaggerd, waardoor grote waterplassen ontstonden. Algauw kregen stormen vat op dit water, en door oeverafslag werden de plassen onbedoeld groter. Op den duur leverden ze gevaar op voor de omliggende gebieden.
Vanaf de zestiende eeuw werden de eerste kleinere meren en plassen weer drooggelegd. Het water uit dergelijke droogmakerijen werd daartoe eerst in een ringvaart en van daaruit in het buitenwater gemalen. Maar de grootste en meest bedrijgende watermassa’s, de Zuidplas en de Haarlemmermeer, durfde men pas in de negentiende eeuw aan te pakken, toen er stoomgemalen beschikbaar waren gekomen.
De Zuidplas is in 1841 drooggemalen, waardoor de Zuidplaspolder (19) ontstond. In de ringvaart eromheen, de Ringvaart van de Zuidplaspolder (20), werd het water hoger opgezet en van daaruit uitgemalen op de Hollandsche IJssel.
De Ringvaart werd van de plas gescheiden door een veenkade, hier de Oost Ringdijk (35). Daarop ligt het fietspad. Dergelijke kaden kunnen zeer instabiel zijn, zoals het recente verleden heeft laten zien. De kaden worden daarom voortdurend geïnspecteerd.
Over de Oost Ringdijk fietsend krijgen we een aardig beeld van een stedelijke ontwikkeling. We zien eerst een enkele boerderij in de droogmakerij, en vervolgens een golfbaan. Dichter bij Moordrecht verschijnen hier woonboten, weekend- en vakantiewoningen en tuinen met onduidelijke opstallen, in een steeds hogere dichtheid. Nog dichter bij de dorpskern liggen er tegen de kade daggelderswoningen, afgewisseld met recentere villa-achtige woningen. Daarachter, in de lager gelegen polder, liggen bedrijfsterreintjes en de eerste woonbuurtjes. Men vestigde zich langs deze kade omdat daar de ruimte was. Er was water en natuur en de vrijheid om er wat te ‘rommelen’. Zo’n eerste fase van verstedelijking gaat over het algemeen ten koste van het water en de natuur. Zulke gebieden zijn vaak de rommelzones van de stad, totdat er complete nieuwbouwwijken worden gerealiseerd en alle oorspronkelijke bebouwing vervangen wordt door duurdere woningen.
De Zuidplaspolder is één van de diepste punten in ons land, 6,76 m onder NAP. De polder ligt in de driehoek tussen Rotterdam, Zoetermeer en Gouda. De verstedelijkingsdruk is er groot. Door het afgraven van het veen is hier redelijk goede bouwgrond ontstaan die benut kan worden voor de aanleg van wegeninfrastructuur, bedrijfsterreinen en woningbouw. Hier is de nieuwe wijk Westergouwe in aanbouw, vanuit een nieuw waterconcept. Door de lage ligging van de polder zijn er waterrijke oplossingen bedacht, waarbij verschillende waterniveau’s worden gerealiseerd.
De Snelle Sluis (36) verbindt de Ringvaart met de Hollandsche IJssel. Deze sluis dateert uit 1828 en is vooral van betekenis geweest bij de droogmaking van de Zuidplaspolder. Door de lage ligging van de Ringvaart ten opzichte van de Hollandsche IJssel dient hier een hoogte van circa 6 meter te worden gekeerd. Destijds was dit een te groot hoogteverschil om in één keer te worden overwonnen. De oorspronkelijke Snelle Sluis bestond daarom uit twee gewone schutsluizen, door een rak met elkaar verbonden. De sluis is vernieuwd in 1987. Bij die restauratie is het sluisdeel aan de zijde van de Hollandsche IJssel zodanig verbouwd, dat daar in het vervolg wél de volle schuthoogte kan worden gekeerd. Als gevolg daarvan kan de sluis aan de zijde van de Ringvaart voortaan gewoon open blijven staan.
De Zuidplas is drooggemalen door middel van molens en stoomgemalen. Direct ten westen van de Snelle Sluis hebben tijdens de droogmaking 21 watermolens gestaan. Ze zijn nu vervangen door elektrische gemalen, waarvan het Gemaal Abraham Kroes (37) er één is. Dit gemaal slaat het water uit de Ringvaart over op de Hollandsche IJssel. Het is een uniek polder- en boezemgemaal ineen, daterend uit 1972. Het gemaal is uitgevoerd in twee etages.
Hier, bij de Snelle Sluis, ligt Leespunt 7.
Wilt u terug naar de vorige pagina, klik dan hier…
Wilt u terug naar Leespunt 5, klik dan hier…
Wilt u terug naar het hoofdmenu, klik dan hier…