Na de doorvaart door de Mallegatsluis komen we aan in de Goudse Museumhaven (30), sinds 1990 gevestigd in de Turfsingel. Hier worden verschillende historische binnenvaartschepen behouden, onderhouden en gerestaureerd.

We vervolgen onze route over de Turfsingel naar het noorden. Links passeren we het voormalige kantoorgebouw van Croda (31), rechts staat de graanmolen De Roode Leeuw (32).

Voorbij Croda ligt links de Garenspinnerij (33). Oorspronkelijk was dit de Goudsche Machinale Garenspinnerij, die door vijf Goudse (klein)garenfabrikanten gesticht werd In 1861. De fabriek bood vanaf het begin werkgelegenheid aan ongeveer honderd werknemers waaronder, tot de inwerkingtreding van de Kinderwet Van Houten, enkele tientallen kinderen. Op het hoogtepunt telde het bedrijf meer dan vierhonderd werknemers. In 1981 werd de Garenspinnerij verplaatst naar Waddinxveen. De gemeente kocht het imposante fabriekscomplex en vestigde er een sociaal-cultureel centrum voor de wijk De Korte Akkeren. Alleen het hoofdgebouw werd gehandhaafd. Van dit gebouw bleven alleen de buitenmuren behouden, binnen werd het volledig gesloopt en heringericht.

We passeren de Guldenbrug (34), een ophaalbrug voor voetgangers en fietsers. De brug verving het pontje dat de binnenstad via de Vlamingstraat verbond met de stadswijk De Korte Akkeren. De brug werd op 7 oktober 1972 in gebruik genomen. De Guldenbrug dankt zijn naam aan het symbolische bedrag van één gulden, verhoogd met veertien cent BTW, waarvoor de bouw door de Verenigde Bedrijven Nederhorst werd aangenomen ter gelegenheid van het eeuwfeest van de N.V.. Op dezelfde plaats lag ook in de zestiende eeuw een brug. Deze werd afgebroken tijdens het beleg van Leiden (1572), om de doorvaart van oorlogsschepen mogelijk te maken. Voorbij de Guldenbrug zijn aan weerszijden van de Turfsingel aanlegmogelijkheden voor de recreatievaart.

We naderen het Bolwerk. Rechts ligt restaurant De Kleischuur (35), bereikbaar vanaf het water. Het is een van de restanten van de uit 1898 daterende N.V. Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland, in de volksmond Plazuid genoemd, met als toonaangevend kunstenaar Henri Breetvelt. Het bedrijf heeft zich later toegelegd op de fabricage van Jugendstil-keramiek. Dit Gouds Plateel is beroemd geworden. In 1965 werd Plazuid gesloten en ontruimd. Samen met nog enkele karakteristieke geveltjes aan de Raam werd de Kleischuur behouden en gerestaureerd. Op de overige terreinen werd woningbouw ontwikkeld.

We passeren de Pottersbrug (13) en slaan rechtsaf de ‘Binnen’-Gouwe in. De belangrijkste panden aan de Gouwe staan elders in deze website beschreven. Rechts staat het nieuwe Best Western City Hotel (36). In de begane-grondlaag is hier een fitness-centrum gevestigd, zoals we kunnen opmaken uit de veel te schreeuwerige reclame achter de ramen. Links, aan de Lage Gouwe, op de kop van het Regentesseplantsoen, staat een merkwaardig beeld: een man met een ezel op z’n rug. Het beeld draagt de naam Jack Ass (37). Een jackass is een volksnaam voor een ezel, in dit geval kennelijk een ezel die een ezel draagt. In de middeleeuwen lag hier het Galgenveld (38), waar de terechtgestelden bij wijze van waarschuwing werden tentoongesteld totdat ze uiteen waren gevallen. Aangezien de stank van de lijken in een wijde omtrek niet te verdragen was, verhuisde men dit Galgenveld algauw naar de plaats waar nu de Julianasluis is.

We passeren de Sint Remeijnsbrug (39), tegenover de Nieuwehaven. Deze is eerst als vaste brug gebouwd ter verbetering van de verkeerssituatie in de binnenstad. Recentelijk is de brug beweegbaar gemaakt, als eerste aanzet van het weer herstellen van de vaarroute door de binnenstad. Rechts, aan de Hoge Gouwe, staat de Lichtfabriek (40), een van de gebouwen van het voormalige Gemeentelijke Energie Bedrijf, waarin sinds kort een uniek restaurant is ondergebracht.

Een eindje verderop passeren we de Dirk Crabethbrug (41), een nog in functie zijnde gietijzeren draaibrug uit 1867. Een dergelijk type kwam op meerdere plaatsen in de binnenstad voor. Aan de Turfmarkt (43), links, is onder de Turfbrug door goed te zien tot hoe hoog inmiddels het waterpeil in deze natste stad van Nederland is gestegen. Meteen daarna komen we aan bij de Amsterdamse Sluis (42), ook wel Amsterdams Verlaat genoemd, aangelegd in 1436. Samen met de Donkere Sluis, verderop, en de later gebouwde Havensluis, nog verder verderop, werd een sluizencomplex gevormd van achthonderd meter lang. Het was daarmee eeuwenlang de langste schutkolk ter wereld.

We passeren de Sint Joostbrug (44). Enige tientallen meters verderop ligt links Achter de Vismarkt (45), vroeger het meest pittoreske straatje van Gouda, met een begeleidend grachtje dat nu gedempt is. Hier lag een sluisje dat dienst deed bij het ‘schuren‘ van de grachten. In het perspectief van de Gouwe, juist vóór de bocht naar links, ligt de Keizerstraat, een van de oudste straten. Rechts op de kop daarvan is nog juist de voormalige Remonstrantse Kerk (46) te zien, achter een smalle, diepe voortuin. Intussen heeft men dan al een tijdje zicht op de neogotische Gouwekerk (47), het hoogste historische gebouw van de stad.

Dan komt men aan bij de overwelfde Visbanken (48), aan weerszijden van de Gouwe. Hier werd dagelijks de vis verhandeld, aan de ene zijde door de Goudse vissers, aan de andere zijde door de vissers van buiten de stad. Men moest over de handelswaar cijns betalen aan de gaarder, die links op de kop van de visbank in het Commissarishuisje (46) resideerde. Rechts mondt het water van de Peperstraat (49) in de ‘Binnen’-Gouwe uit via de Aalbrug. Ook hier lag vroeger een sluisje dat dienst deed bij het schuren. Verderop ligt de Hoornbrug (50), tegenwoordig een vaste stenen brug, vroeger een gietijzeren draaibrug. Vóór de stadswording stroomde de Gouwe hier rechtdoor, over een bedding die nu nog zichtbaar is in de smalle Onderdoorgang (51) onder de bebouwing van de Dubbele Buurt. Straks varen we hier doorheen, maar eerst peddelen we rechtsaf de Haven in. De belangrijkste panden aan de Haven staan elders in deze website beschreven.

De Haven is een gegraven afvoer van de Gouwe, die zijn oorsprong heeft in het midden van de dertiende eeuw. Hierin ligt de Donkere Sluis (52), de oudste sluis van Gouda, daterend uit dezelfde tijd. De Donkere Sluis is in veel opzichten een bijzonderheid. Niet alleen vormde de sluis eeuwenlang de belangrijkste schakel in de ‘Doorvaert binnen Dunen’, de enige vaarroute binnendoor van Vlaanderen naar de steden aan de Oostzee. Maar ook, en dat is zeer bijzonder, kon met behulp van deze sluis het water in de grachten worden geschoond. Bij dit ‘schuren‘ werd gebruik gemaakt van de vloed op de Hollandsche IJssel. Dankzij het schuren kon het grachtwater als drinkwater worden gebruikt en ook bedrijfsmatig worden toegepast, zoals bij de productie van bier.

Bij het passeren van de Donkere Sluis ziet men eerst, opgevouwen tegen de sluiswanden, de kruisdeuren die het schuren mogelijk maken. Enkele meters verderop, nabij de Sint Jansbrug (53), hangen de opengeslagen ebdeuren. In gesloten stand sluiten deze de Gouwe hermetisch af. Aan de andere zijde van de Sint Jansbrug ziet men links, op de kade van de Oosthaven, een soort parkeermeter, wit geschilderd. Dit is een rinket (54), waarmee een schuif in de kademuur wordt bediend. Door die schuif omhoog te draaien kon het water uit de Haven ook de riolen onder de huizen aan de Haven schoonspoelen. Het rioolgat in de kademuur is nog zichtbaar. Er stonden langs de Haven verschillende van deze rinketten.

We peddelen verder door de Haven, in de richting van de Hollandsche IJssel. We passeren de Nood-Godsbrug (55) en de Uiterste Brug (56). Alle bruggen over de Haven waren tot 1935 draaibruggen of, zoals de Uiterste brug uit 1869, een basculebrug met zichtbare tandwielen. Achterom kijkend vanaf het water onder de Uiterste brug krijgen we een uniek beeld van de oude stad, een van de mooiste stadsgezichten van Nederland. In de andere richting ziet men de Havensluis (57). Deze sluis werd in 1615 gebouwd, om het verlanden van de Haven tegen te gaan. Aan de Havensluis ligt het Tolhuis (58). Tot de Watersnoodramp in 1953 stond de Haven via de Havensluis in open verbinding met de Hollandsche IJssel . Daarna werd de sluis vervangen door een duiker, zodat de Haven van de rivier werd afgesneden. Meteen werd ten behoeve van het toenemende autoverkeer de Nieuwe Veestal aangelegd, een stadsweg langs de IJssel.

De gemeente Gouda heeft het voornemen om de Haven weer een open verbinding te geven met de Hollandsche IJssel, om daarmee de vaarverbinding door de binnenstad te herstellen. Vooruitlopend op het herstel van de vaarroute zijn er houten steigers in de Haven aangebracht om nu al het aanleggen van schepen mogelijk te maken.

Hier is het volgende leespunt…