Bij de Mallegatsluis varen we oostwaarts over de Hollandsche IJssel. Aan de overkant ligt het Veergat, van oorsprong een zelling, de laatste die onbebouwd is gebleven, zodat we een goed beeld krijgen van het oorspronkelijke landschap van de Hollandsche IJssel. Aan onze linkerkant hebben we uitzicht op het Goudse stadsfront aan de hoge Veerstalkade. Aan het eind daarvan, bij het Tolhuis (58) en de Sluiswachterswoning, ligt de duiker onder de Havensluis (57). Over deze duiker heen is in 1956 het tracé van de Nieuwe Veerstal gelegd, met als gevolg dat de doorvaart door de stad werd opgeheven.
Voorbij de Havensluis passeren we de uit 1832 daterende stellingmolen ’t Slot (78) aan de Punt, en vervolgens het Houtmansplantsoen (69). Rechts ligt het terrein van het vroegere Koudasfalt, een milieubelastende fabriek die in 2012 gesloten werd. Over dit terrein ontfermt zich nu de Stichting Goudasfalt, een burgerinitiatief dat poogt deze plek te ontwikkelen tot ‘een spannende plek waar altijd wat te beleven valt’. Juist voorbij dit terrein ligt De Wijk, een insteek vanuit de rivier naar de Stolwijkerschutsluis (79). Deze sluis, die op initiatief van de Historische Vereniging Die Goude in 2009 gerestaureerd is, verbindt de Stolwijkervaart met de Hollandsche IJssel. De aanleg van de Stolwijkerschutsluis werd in 1800 aanbesteed ten behoeve van de ‘Geoctrojeerde Verveening in den Crimpenerwaard’. De sluis bestaat uit twee gekoppelde schutkolken en keert daarmee een hoogte van 6,40 meter. Deze sluis wordt in de wintermaanden niet bediend. In de overige seizoenen is het wel mogelijk om de Stolwijkerschutsluis te passeren. Raadpleeg daarvoor de website http://www.mijngouda.nl/Inwoners/Verkeer_en_vervoer/Gouda_historische_waterstad_in_het_Groene_Hart . U kunt van hieruit de Krimpenerwaard invaren en daarvan alle mogelijke uithoeken bereiken. Dergelijke tochten hebben wij echter niet gedocumenteerd.
We varen voorbij de buurtschap Stolwijkersluis en onder de Haastrechtse Brug (80) door. Deze oeververbinding met de Krimpenerwaard heeft een geschiedenis die in feite terug gaat tot Karel de Stoute. De huidige brug verving in 1954 de iets westelijker en recht voor de buurtschap gelegen oude brug. We passeren nu links de begraafplaats IJsselhof. Direct daaropvolgend schutten we in de Waaiersluis (81). Dit is één van de interessantste sluizen van Gouda. Het complex, een Rijksmonument, bestaat uit een dubbel sluissysteem, waaraan waaierdeuren zijn toegevoegd. Deze deuren, opgeborgen in komvormige inkassingen in de sluiswanden, kunnen tegenstrooms worden geopend en gesloten. De sluis is aangelegd in 1850, om de verlanding van de Hollandsche IJssel tegen te gaan. In de voormalige spuisluis, naast de Waaiersluis, is in 2004 een gemaal gebouwd. De laatste tijd wordt de Waaiersluis vooral gebruikt door de recreatievaart. Bij het verlaten van de sluis bevinden wij ons in de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel.
Links passeren we enkele stadsparken, rechts de Haastrechtse Molen (82). Dit is de enig overgebleven stenen watermolen met een stelling in Nederland. De molen is nog in bedrijf, maar wordt wel af en toe ondersteund door een elektromotor. De molen bemaalt de Beneden Haastrechtse Boezem, aan de andere zijde van de Provinciale Weg West. Dit is van oorsprong een wiel, als gevolg van een dijkdoorbraak. Plaatselijk is deze wiel, ’t Roosje geheten, meer dan 10 meter diep.
Dan varen we onder de Goverwellebrug (83) door. We passeren het Gemaal Stein (84), een voormalig stoomgemaal dat in 2006 buiten gebruik is gesteld. Aan weerskanten van de rivier wordt het landschap nu steeds ruimtelijker en groener, met name aan de noordoever, waar zich een brede uiterwaard uitstrekt. Achter de dijk lag ooit het klooster Emmaus in het Land van Stein van de Reguliere Kanunniken van Holland (85), waarin van 1488 tot 1493 ene Gerrit Gerritszoon zijn priesteropleiding genoot, voordat hij de naam Desiderius Erasmus aannam en de beroemdste Gouwenaar aller tijden werd. Het klooster Emmaus is in het jaar 1549 in rook opgegaan. Op deze historische plaats staat nu de boerderij ‘t Klooster.
We naderen Haastrecht. Rechts het oude stadje met het fraaie stadhuis (86), de Rooms-Katholieke kerk (87) en het imposante oude huis van de familie Bisdom van Vliet (88), behorend tot de Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Links de nieuwbouw. Daartussen, over de Hollandsche IJssel, de naamloze ophaalbrug (89) uit 1883. Tot 1958 kon de fietser uitsluitend van deze brug gebruik maken na betaling van een stuiver aan de brugwachter. Enkele tientallen meters verder stroomde de Vlist via de Haven (90) in de Hollandsche IJssel. Maar de Haven is al lange tijd geleden gedempt. Even verderop staat het gemaal De Hoge Boezem achter Haastrecht (91), een voormalig stoomgemaal uit 1872, dat thans als poldermuseum is ingericht. We vervolgen onze route. We passeren rechts het Klooster van Sint Gabriel van de Paters Passionisten (92), en links de spuisluis van de Enkele Wiericke (93). Dan komen we aan te Hekendorp. Midden in het dorp ligt de Goejanverwellesluis (94).
De Goejanverwellesluis is een schutsluis die sinds 1366 de Hollandsche IJssel, via de Dubbele Wiericke, verbindt met de Oude Rijn. Sinds 1673 was deze sluis tevens in gebruik als waterinlaat voor de Oude Hollandse Waterlinie, tussen de Enkele en de Dubbele Wiericke. De Oude Hollandse Waterlinie is hier op z’n smalst. Wij zijn dus op een bijzonder strategische plek in de verdediging van het gewest Holland.
Een eindje voorbij de Goejanverwellesluis ligt de Wilhelmina van Pruisenbrug (95), een voet-fietsbrug over de Hollandsche IJssel. Deze brug is in 1992 in de plaats gekomen van een bescheiden pontveertje dat ondanks die bescheidenheid een grote rol heeft gespeeld in de vaderlandse geschiedenis. In 1787 werd hier prinses Wilhelmina, echtgenote van de naar Nijmegen uitgeweken stadhouder Willem V, met haar gevolg over de rivier gezet, nadat ze in de buurtschap Vlist was aangehouden door een groep militante Goudse patriotten. De prinses was op weg van Nijmegen naar Den Haag, om daar de prinsgezinden aan te zetten om tegen de patriotten in actie te komen. Haar doel was om haar gemaal weer in zijn vroegere functies te herstellen. Maar ze werd gedwongen haar reis te onderbreken en af te slaan naar Hekendorp, waar de patriotten een hoofdkwartier hadden ingericht in de naast de Goejanverwellesluis gelegen kaasboerderij (96). Hier werd de prinses met haar gevolg enige uren vastgehouden en daarna teruggestuurd naar Nijmegen. Deze aanhouding bij de Vlist, die later abusievelijk de Aanhouding bij Goejanverwellesluis werd genoemd, had grote gevolgen. De prinses was diep beledigd. Haar broer, de koning van Pruisen, ondernam op haar verzoek een strafexpeditie, waardoor niet alleen korte metten werd gemaakt met de patriotten, maar meteen ook in het gewest Holland veel schade en onheil werd aangericht. De Orangisten konden daarmee weer voor enige tijd aan de macht komen.
U kunt via de Goejanverwellesluis geschut worden naar de Dubbele Wiericke. We kunnen in deze historische omgeving wat rondkijken, en dan het besluit nemen om weer terug te varen naar Gouda, dan wel een tocht door de Oude Hollandse Waterlinie te ondernemen. U vaart dan via de buurtschap Hogebrug en het dorp Driebruggen naar de Oude Rijn. Deze verlenging hebben wij niet gedocumenteerd. Als u besluit om terug te varen, komt u weer aan bij de Mallegatsluis (Leespunt 4) en vervolgt u de vierde etappe van de Korte Sluizenroute per kano.