In de provincie Zuid-Holland, met het grootste percentage oppervlaktewater, ligt de stad Gouda, de natste stad van Nederland.

Kenmerkend voor deze drijfnatte stad zijn:

Laagste punt van het land

Het laagste punt van Nederland, op -6.76 meter NAP, ligt op een steenworp afstand van Gouda langs de A12, op 51º 59′ 13″ noorderbreedte en 4º 38′ 9″ oosterlengte (NAP = Nieuw Amsterdams Peil en komt nagenoeg overeen met de gemiddelde waterhoogte van de Noordzee).

Waterpeilen

De Hollandsche IJssel, waaraan Gouda ligt, is een getijdenrivier met een waterpeil dat varieert van 0,80 m –NAP tot 1.20 m +NAP; het verschil tussen eb en vloed stemt overeen met het getijdenverschil dat de zee heeft bij Bergen aan Zee. Er zijn tientallen verschillende waterpeilen binnen de gemeentegrenzen, variërend van 0.70 m -NAP tot 2.20 m -NAP, wat inhoudt dat het water in de Hollandsche IJssel in laagste stand nog altijd 10 cm hoger staat dan het hoogste waterpeil in de Goudse wateren.

Grachten, bruggen en sluizen

Gouda is een echte Hollandse Waterstad met grachten en bruggen. In en rondom de stad ligt een groot aantal sluizen, die samen een uniek en nergens in Nederland terug te vinden ensemble vormen. Een drietal van die Goudse sluizen is op zichzelf al zeer bijzonder en zeldzaam. Bovendien werken ze nog steeds, zodat ze een bijzondere toeristische attractie vormen. Door de combinatie van de Donkere Sluis en de Amsterdamse sluis ontstond in de 16e eeuw de toentertijd grootste sluiskolk van Europa met een lengte van circa 400 meter. Vroeg in de 17e eeuw verdubbelde de lengte van de kolk door de aanleg van de Havensluis.

Watermolens

In en rond Gouda stonden tientallen watermolens om de diverse waterpeilen in stand te houden. De stad beschikt nog over twee werkende watermolens: de Haastrechtse Molen (de enige trans-watermolen in Nederland) en de Mallemolen, gerestaureerd in 2009.

Zijlen

Gouda was zó nat, dat bijna elke straat in Gouda moest worden begeleid door een zijl, een smalle watergang waarin het peil kunstmatig in stand werd gehouden. Die zijlen dienden tevens als open riool. Vanaf 1850 werden ze uit overwegingen van volksgezondheid gedempt. Hoewel die zijlen en enkele van de vele grachten gedempt zijn, is er daarvan toch veel bewaard gebleven, onder andere de kademuren in de bodem. Vrijwel alles is te herstellen.

Schuren

Door de ligging van Gouda aan een getijdenrivier was het hier mogelijk om de grachten te ‘schuren’, namelijk dóór te spoelen, door gebruik te maken van de hoogteverschillen bij hoog en laag water op de rivier. Dit schuren was tot 1954 een regelmatig terugkerend gebruik; het zou nog steeds kunnen plaats vinden als demonstratie van Hollands vernuft en daarmee ook als toeristische attractie. Behalve de grachten werden door schuren ook de riolen van de huizen langs de Haven schoongespoeld. Daartoe waren in de riolen beweegbare schuiven (zogenaamde rinketten) geplaatst. Gouda beschikt nog over drie van die rinketten als gemeentelijk monument. In één pand aan de Oosthaven is de uit de middeleeuwen daterende gemetselde watergang nog volledig intact. Daar zou dit schoonspoelen nog steeds gedemonstreerd kunnen worden.

Getijdenmolens

Gouda had twee getijdenmolens. Het waren de enige in Nederland. Beide zijn nog terug te brengen als museaal object. De bij deze molens behorende waterlopen en duikers bestaan nog.

Westergouwe

De nieuwe Goudse woonwijk Westergouwe, sinds 2014 in aanbouw, ligt direct achter de dijk langs de Hollandsche IJssel, maar heeft een waterpeil van 5 meter beneden dat van de rivier.

Wilt u terug naar het hoofdmenu, klik dan hier…