Een patriots hoofdkwartier
Door de strategische betekenis van de Goejanverwellesluis werd in 1787, toen de patriotten in Holland de macht hadden gegrepen, een patriots hoofdkwartier ingericht in de naast de sluis gelegen kaasboerderij. Dit leidde tot een merkwaardige gebeurtenis waardoor de buurtschap een bijzondere plaats kreeg in de vaderlandse geschiedenis.
De reis van Wilhelmina van Pruisen…
Daaraan vooraf ging, dat stadhouder Willem V door de in meerderheid patriotse Staten van Holland ontheven werd van zijn bevelhebberschap over het leger, waarna de prins met enige haast uit Huis ten Bosch vertrok en zijn toevlucht zocht in de Valkhofburcht te Nijmegen. Zijn energieke vrouw, prinses Wilhelmina van Pruisen, liet het er echter niet zomaar bij zitten en trok heimelijk met een klein gevolg uit Nijmegen weer terug naar Den Haag, om daar de prinsgezinden op te roepen om in actie te komen en de prins in zijn vroegere bevoegdheden te herstellen. Vanuit Nijmegen trok zij door de Betuwe, stak met de pont bij Schoonhoven de Lek over en probeerde via de Vlist, Haastrecht en Gouda binnen één dag Den Haag te bereiken.
…haar aanhouding…
Maar haar reis was niet geheel onopgemerkt gebleven. ‘s Middags werd zij bij de Vlist aangehouden door een groep militante patriotten. Het was een groep die onder leiding stond van de Goudse regent Johan de Lange van Wijngaarden, maar die voerde op dat moment juist overleg met z’tweremedepatriotten, zodat hij niet zelf bij de aanhouding aanwezig was. De patriotten dwongen de prinses en haar gevolg om bij Goejanverwellesluis met het pontje de Hollandsche IJssel over te steken, en enige uren te verblijven in het patriotse hoofdkwartier. Nog dezelfde avond werd zij gedwongen de terugreis naar Schoonhoven en van daaruit naar Nijmegen te aanvaarden.
…en haar wraak
Deze aanhouding bij de Vlist, die later abusievelijk de Aanhouding bij Goejanverwellesluis werd genoemd, heeft niet alleen in de Lage Landen, maar zelfs in geheel Europa tot veel opschudding geleid en ook grote gevolgen gehad. Prinses Wilhelmina was diep beledigd. De prinsgezinden riepen de hulp in van koning Frederik-Willem II van Pruisen, de broer van de prinses, die aanvankelijk aarzelde, omdat hij bang was voor een confrontatie met Frankrijk, indien hij de Republiek zou binnenvallen. Maar toen bleek dat Frankrijk zich afzijdig zou houden, liet hij zich toch overhalen tot een strafexpeditie. Zijn leger van 20.000 man liep de patriotten finaal onder de voet en richtte vervolgens in Holland veel schade en bloedverlies aan. De ene na de andere Hollandse stad, en uiteindelijk zelfs Amsterdam, viel voor de Pruisen. De patriotten vluchtten in groten getale naar de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk. Tenslotte stelden de Orangisten in Den Haag orde op zaken en hielpen zij de prins, althans voor een korte poos, weer op de been.
Wilhelmina van Pruisenbrug
Nabij de Goejanverwellesluis vindt men nog veel verwijzingen naar dit schokkende moment in de vaderlandse geschiedenis. De sluis ligt er nog ongeschonden bij, maar de schansen zijn niet meer zichtbaar. Enkele tientallen meters voorbij de sluis, bij het bordje ‘bushalte’, leidt een weggetje naar de plaats waar Wilhelmina van Pruisen gedwongen werd de Hollandsche IJssel over te steken. Dat gebeurde toen nog per pontje. En ook lang daarna heeft dit pontje zich gehandhaafd. Het is in 1992 vervangen door de Wilhelmina van Pruisenbrug, een dubbele ophaalbrug die normaal voor het scheepvaartverkeer geopend is, maar met een druk op de knop omlaag gaat om de voetgangers en fietsers gelegenheid te geven de rivier over te steken. In de oude kaasboerderij, waar prinses Wilhelmina enige uren werd vastgehouden, heeft nu een kunstenares haar atelier.
Vrouwe Justitia
En er zijn nog twee andere verwijzingen naar Hekendorp als zelfstandig rechtsgebied. Aan de voet van de dijk staat het oude Rechthuis waarin thans een café is gevestigd. Vóór dit Rechthuis staat de Schandpaal met het beeld van Vrouwe Justitia die (of is het per vergissing?) te Hekendorp geen blinddoek draagt.