Sluis tussen Ringvaart en Hollandsche IJssel
In de gemeente Zuidplas, iets ten westen van Moordrecht, wordt de Ringvaart van de Zuidplaspolder in verbinding gebracht met de Hollandsche IJssel via een schutsluis, de Snelle Sluis. De oorspronkelijke situatie dateert van het eerste kwart van de 19e eeuw, toen de Zuidplaspolder werd drooggelegd. Het sluiscomplex werd in 1829 aangelegd en in 1987 vernieuwd.
De oude Benedensluis aan de Ringvaart
Een tweetrapssluis
Het peilverschil tussen de Ringvaart en de Hollandsche IJssel is hier meer dan 6 meter. Een dergelijke schuthoogte kan met de tegenwoordige bouwmaterialen en bouwtechnieken zonder probleem in één keer worden overbrugd. Maar in de tijd dat de Snelle Sluis werd gebouwd, durfde men nog geen grotere schuthoogten dan 3 meter aan, omdat men bang was voor ‘onderloopsheid’ en voor het uitwijken van de sluiswanden bij toepassing van puntdeuren. Dat heeft in dit geval geleid tot een dubbele sluis: twee complete sluizen achter elkaar met een rak van een paar honderd meter daartussen.
Restauratie in 1987
Dubbele sluizen, tweetrapssluizen en zelfs drietrapssluizen zijn in Nederland wel vaker gebouwd, maar zelden bewaard gebleven. Ook de Snelle Sluis is door de tijd heen niet geheel intact gebleven. Bij de restauratie van 1987 is de sluis aan de zijde van de Hollandsche IJssel (de Bovensluis) zodanig verbouwd, dat daar in het vervolg wél de volle schuthoogte kon worden gekeerd. Als gevolg daarvan kon de sluis aan de zijde van de Ringvaart (de Benedensluis) voortaan gewoon open blijven staan. Maar de totale opzet van dit sluiscomplex is met deze technische ingreep niet veranderd. En door het ter plaatse nog onaangetaste ruimtelijke beeld blijft de Snelle Sluis nog altijd een bijzonderheid.
De invloedrijke sluizendeskundige ing. G.J. Arends van de TU Delft beveelt dan ook in 2008 in zijn rapport ‘De Benedensluis van de Snelle Sluis in Moordrecht’ aan, om de sluis op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. De Historische Vereniging Moordrecht pleit al jaren voor restauratie, omdat dit één van de weinige objecten is dat is overgebleven uit de tijd dat de Zuidplaspolder werd drooggelegd. De eigenaar, het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, heeft echter sinds 1987 geen onderhoud meer gepleegd, zodat de Benedensluis opnieuw in slechte staat verkeert. Onlangs bleek dat het schap aan de sluis werkzaamheden verrichtte. Bij navraag bleek dat, ten behoeve van de veiligheid, de sluis gedeeltelijk werd ontmanteld. De sluisdeuren waren al verwijderd.
Sloop in 2017?
Het college van dijkgraaf en hoogheemraden van het hoogheemraadschap heeft de gemeente Zuidplas voorgesteld om tot sloop van de Benedensluis over te gaan. In zijn Nieuwsbrief van 31 mei 2016 heeft het hoogheemraadschap het volgende bekend gemaakt: ‘Op 17 mei hebben belangstellenden met vertegenwoordigers van het hoogheemraadschap gesproken over de voorgenomen sloop van de oude Snelle Sluis. De oude Snelle sluis, die geen waterstaatkundige functie heeft maar zich nog steeds in een waterkering bevindt, is de afgelopen jaren in verval geraakt. De huidige technische staat van onderhoud is van dien aard dat slopen de beste keuze is. Door het recent uitvoeren van noodmaatregelen is het gevaar voor passanten voorlopig geweken.’ Het hoogheemraadschap heeft het plan om in 2017 de sluis te slopen.
Deze aankondiging heeft veel stof doen opwaaien. De historische verenigingen van Zevenhuizen-Moerkapelle, Nieuwerkerk aan den IJssel en Moordrecht hebben een brief geschreven aan het college van B&W en aan de raad van de gemeente Zuidplas waarin zij aandringen op behoud en restauratie. De Oudheidkundige Vereniging Moordrecht heeft zelfs een petitie geopend voor het behoud van de Snelle Sluis. Ook het Gouds Watergilde is van mening dat de Snelle Sluis moet blijven, omdat het een uniek waterbouwkundig bouwwerk is, met grote cultuurhistorische waarde, ook al is de Benedensluis in 1987 buiten werking gesteld. Dit sluiscomplex hoort in z’tweretotaal op de monumentenlijst te staan, en de in verval geraakte onderdelen daarvan moeten gerestaureerd worden. Sloop van een essentieel onderdeel daarvan, de Benedensluis, is ondenkbaar!
Lees meer over het ontstaan van de Zuidplas…